Mensapen draaien opzettelijk rondjes om zichzelf duizelig te maken, aldus onderzoekers aan de Universiteit van Warwick en Birmingham.
Het onderzoeksteam kwam een video tegen van een gorilla zilverrug die in een zwembad ronddraaide, en terwijl ze verder onderzoek deden op YouTube, kwamen ze veel meer video’s tegen van gorilla’s, chimpansees, bonobo’s en orang-oetans die allemaal ronddraaiend gedrag vertoonden.
Dr. Adriano Lameira, universitair hoofddocent psychologie aan de Universiteit van Warwick die de studie mede leidde, zegt hierover: “Elke cultuur heeft een manier gevonden om aan de realiteit te ontsnappen door rituelen, praktijken of ceremonies. Deze menselijke eigenschap van het zoeken naar een andere bewustzijnstoestand is zo universeel, historisch en cultureel, dat het mogelijk iets is dat geërfd is van onze evolutionaire voorouders.”
Analyse van de video’s
Door meer dan 40 online video’s te analyseren, ontdekten de onderzoekers dat de primaten per draaimoment gemiddeld 5,5 keer om hun as draaiden. De gemiddelde snelheid lag op 1,5 omwentelingen per seconde, en de primaten deden dit gemiddeld drie keer. Onderzoekers vergeleken de draaisnelheden van de mensapen en ontdekten dat ze net zo snel kunnen draaien terwijl ze zich aan een touw vasthouden net als professionele menselijke dansers en circusartiesten, of als Dansende Derwisjen die door het draaien om hun eigen as proberen om een spirituele trance te bereiken.
Dr. Lameira legt uit: “Draaien verandert onze bewustzijnsstaat, het brengt onze reactievermogen en coördinatie tussen lichaam en geest in de war, waardoor we ons misselijk, licht in het hoofd en zelfs opgetogen voelen, zoals het geval is bij kinderen die in draaimolens spelen.”
Is dit oergedrag?
Wat de onderzoekers met deze studie wilden proberen te begrijpen, is of het draaien kan worden bestudeerd als een oergedrag van menselijke voorouders om andere bewustzijnstoestanden aan te boren. Als alle mensapen duizeligheid zoeken, dan zouden onze voorouders dat hoogstwaarschijnlijk ook hebben gedaan.”
In veel van de video’s gebruikten de primaten touwen of klimplanten om te spinnen, en in deze video’s draaiden ze het snelst en het langst.
Het team experimenteerde zelf met draaien met deze snelheden en tijden en vond het moeilijk om de derde reeks spins met deze snelheden te bereiken, zoals mensapen deden. Apen waren op dat moment in de video’s merkbaar duizelig en ze zouden waarschijnlijk hun evenwicht verliezen en vallen. Dit zou erop wijzen dat de primaten opzettelijk blijven ronddraaien, ondanks dat ze de effecten van duizeligheid beginnen te voelen, totdat ze hun evenwicht niet langer kunnen bewaren.
Eerdere studies die probeerden de menselijke motivatie voor zelfopwekkende duizeligheid te begrijpen, waren gericht op middelengebruik zoals alcohol of drugs. Het is alleen onzeker of deze of andere stoffen toegankelijk zouden zijn geweest voor menselijke voorouders, hetzij omdat die stoffen niet beschikbaar waren in hun omgeving of omdat individuen en gemeenschappen niet over de technische en culturele kennis beschikten om psychoactieve stoffen te produceren of te verwerken.
Meer onderzoek is nodig
De wetenschappers zeggen dat verder onderzoek nodig is om te begrijpen waarom primaten dit gedrag vertonen. En ligt dan ook de sleutel om inzicht te krijgen waarom onze eigen voorouders mogelijk ook werden gedreven om deze ronddraaiende en geestverruimende ervaringen op te zoeken.
Dr. Lameira voegt eraan toe: “Er zou hier een verband kunnen zijn met geestelijke gezondheid, aangezien de primaten die we hebben waargenomen die zich met dit gedrag bezighielden, meestal in gevangenschap levende individuen waren, die zich misschien vervelen en op de een of andere manier hun zintuigen proberen te prikkelen.
“Maar het kan mogelijk ook spelgedrag zijn. Als je aan een kinderspeeltuin denkt, zijn bijna alle speeltoestellen, schommels, glijbanen, wippen en draaimolens, ontworpen om je evenwicht uit te dagen of de lichaam-geest reactie te ontregelen.”
Bron: Adriano Lameira et al, Great apes reach momentary altered mental states by spinning, Primates (2023). DOI: 10.1007/s10329-023-01056-x