Veel dieren herkennen de stemmen van hun eigen soortgenoten, en sommige kunnen zelfs die van andere soorten herkennen, zoals mensen. Maar het blijkt dat een paar diersoorten, zoals gorilla’s, niet alleen bekende stemmen kunnen herkennen, maar die stemmen ook kunnen verbinden aan prettige of minder prettige herinneringen.

Een nieuwe studie van de Universiteit van Georgia is de eerste die aantoont dat gorilla’s bekende menselijke stemmen kunnen herkennen op basis van hun relatie met de spreker. De onderzoekers ontdekten dat gorilla’s in gevangenschap negatief reageerden als ze de stemmen hoorden van mensen die ze niet kenden of met wie ze negatieve interacties hadden gehad. Hun reactie geeft aan dat de gorilla’s waarschijnlijk herkenden van wie de stemmen waren en mogelijk de aard van hun relatie met die individuen.

Hoewel dit project zich specifiek richtte op gorilla’s in Zoo Atlanta, heeft het onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Animal Cognition, bredere implicaties voor de gorilla’s in het wild. “Ik werkte meestal met wilde gorilla’s en een nadeel van het werken met wilde primaten is dat we ze door het gewenningsproces meer risico lopen op stropen, omdat ze gewend raken aan het zien en horen van mensen”, zegt Roberta Salmi, directeur van het Primate Behavioral Ecology Lab in het Franklin College of Arts and Sciences. “Als ze echt in staat zijn om onderscheid te maken tussen mensen, is er hoop.”

Dieren kunnen stemmen herkennen
Een grote verscheidenheid aan dieren lijkt in staat te zijn om stemmen van dezelfde soort te herkennen en te onderscheiden. Maar sommigen kunnen dat ook met andere soorten. “Jongen zijn bijvoorbeeld in staat om de stemmen van hun moeders en hun geur te herkennen. Dat zit ingebed in dieren”, zei Salmi. “In het wild weten we dat sommige apen ook specifieke associaties vormen met individuen van andere soorten.” Het is een overlevingstactiek. Als een aap de noodoproepen van een bekende persoon hoort en herkent, weten ze dat er iets mis is en kunnen ze proberen zich te verbergen of te ontsnappen.

Eerder onderzoek heeft aangetoond dat honden en katten onderscheid kunnen maken tussen de stem van hun baasje en de stemmen van anderen. Ze kunnen zelfs veranderingen in toon detecteren; wat de echte reden is dat uw hond er zo schuldig uitziet nadat hij de vuilnisbak heeft omvergeworpen. Maar honden en katten zijn al eeuwenlang gedomesticeerd, waardoor er een hechte band is ontstaan tussen mensen en hun gezelschapsdieren.

Van dieren in de buurt van mensen, zoals kraaien, duiven en zelfs wilde olifanten, is ook aangetoond dat ze onderscheid maken tussen stemmen die ze kenden en stemmen die ze niet kenden. Deze studies suggereren dat het belangrijk kan zijn om stemmen te onderscheiden en het dreigingsniveau in te schatten voor dieren met een verhoogde blootstelling aan mensen.

Salmi en haar team merkten altijd al dat de gorilla’s negatief reageerden op de aanwezigheid van specifieke mensen die hun binnenverblijf binnenkwamen. De dieren leken onrustig te worden door de aanwezigheid van dierenartsen en een onderhoudsmedewerker. Maar het was tot het onderzoek onduidelijk of de dieren alleen reageerden op het visueel zien van de mensen.

Apen kunnen bedreigingen inschatten door de bekendheid van menselijke stemmen
In de loop van ongeveer zes maanden kregen de gorilla’s audio-opnames van drie groepen te horen:

  • Verzorgers die de gorilla’s kenden en er minstens vier jaar mee werkten en een positieve relatie met hen hadden.
  • Mensen die de apen kenden en waarmee ze negatieve interacties hadden, waaronder dierenartsen en de onderhoudsmedewerker.
  • Mensen die de dieren niet kenden.

Alle deelnemers zeiden dezelfde zin: “Goedemorgen. Hallo.”, dat is hoe de verzorgers de gorilla’s meestal begroeten. De apen reageerden minimaal op de stemmen van hun verzorgers. Toen ze echter de stemmen hoorden van mensen die ze niet kenden of met wie ze negatieve ervaringen hadden gehad, reageerden de gorilla’s met tekenen van angst, zoals verhoogde waakzaamheid en vocalisaties.

“Een van de eerste dingen die we zagen, was iets dat ook in het wild gebeurt: als er een geluid is dat bedreigend of onbekend lijkt, stopten ze met wat ze aan het doen waren en richtten ze hun aandacht erop”, zei Salmi. “Het is iets wat wij ook doen. Als het geen dreigend geluid is, blijf ik mijn eigen zaken doen. Als ik hoor dat er iemand in mijn huis is, stop ik meteen waar ik mee bezig ben om te horen wat er aan de hand is.”

Voor gorilla’s is dit het eerste teken van waakzaamheid. Na het horen van onbekende stemmen of de stemmen van mensen met wie ze negatieve interacties hadden gehad, stopten de apen in het onderzoek met eten, of wat ze ook aan het doen waren, en begonnen ze naar het geluid te kijken om te beoordelen of de stemmen een bedreiging vormden. Het was onduidelijk of de gorilla’s de vreemdelingen net zo bedreigend vonden als de dierenartsen en onderhoudsmedewerkers.

“Sommige primaten kunnen onderscheid maken en verschillende reacties op mensen hebben,” aldus Salmi. “Als wilde gorilla’s in staat zijn om onderscheid te maken tussen mensen die zich anders gedragen, niet alleen door te zien maar ook door te luisteren, zou dat buitengewoon nuttig zijn. Ik zal beter slapen als ik weet dat onderzoekers de gorilla’s niet kwetsbaarder maken voor jagers.”

Bron: Roberta Salmi et al, Who is there? Captive western gorillas distinguish human voices based on familiarity and nature of previous interactions, Animal Cognition (2021). DOI: 10.1007/s10071-021-01543-y
Foto Credits: Zilverrug Charlie, Zoo Atlanta

Written by Gorilla Stichting Nederland