De gorilla is een bedreigde diersoort, voornamelijk doordat hij al lange tijd het slachtoffer is van stroperij. De IUCN (International Union for the Conservation of Nature) publiceert jaarlijks een “rode lijst” met bedreigde diersoorten. Op deze lijst krijgen drie van de vier gorilla-ondersoorten de meest kritieke status, namelijk die van critically endangered (ernstig bedreigd)! Dit is de laatste fase vóór het uitsterven van deze mensaap in het wild. Alleen de status van de berggorilla is zeer recent bijgesteld naar endangered (bedreigd) omdat deze ondersoort in aantal toeneemt. Volgens de laatste schattingen leven er nog 367.000 gorilla’s in het wild. Ter vergelijking: 100 jaar geleden waren dat er naar schatting nog bijna 700.000. Daarom is het de hoogste tijd om in actie te komen voor de gorilla’s. Nu! Voordat het te laat is en deze prachtige dieren voorgoed van onze aarde verdwijnen.
Wat zijn dan de bedreigingen waardoor gorilla’s bijna zijn uitgestorven? De belangrijkste zijn de jacht, verlies van leefgebied, overdracht van ziekten en oorlog.
Het stropen van gorilla’s wordt al sinds de jaren 30 gezien als een belangrijke bedreiging. De lokale bevolking eet graag gorillavlees. Stropers die op zoek zijn naar bosvlees (bushmeat) dringen gemakkelijk in het regenwoud door, via de wegen die houtkappers aanleggen. De gorilla’s zijn relatief gemakkelijk te doden. Daarnaast geven de jagers soms de voorkeur aan deze soort boven andere dieren, omdat zij een grotere hoeveelheid vlees opleveren om te verkopen. De gorilla’s worden ook vaak verminkt of zelfs gedood door vallen, die bedoeld zijn voor andere dieren.
Traditioneel is bushmeat altijd gebruikt door lokale dorpelingen om hun gezin te voeden. Maar door globalisering is de vraag naar bushmeat enorm toegenomen. Niet alleen bij de Afrikaanse verstedelijkte bevolkingen, maar over de hele wereld. De gevolgen voor vele kritisch bedreigde soorten, waaronder gorilla’s en andere mensapen, zijn desastreus.
De handel in bushmeat is grotendeels illegaal, maar zeer winstgevend voor de lokale bevolking. Vaak is het de enige inkomstenbron. Een jager kan jaarlijks ongeveer $300- $1000 verdienen. Dat is aanzienlijk meer dan het gemiddelde inkomen per huishouden. Het vlees wordt verkocht als luxe product op landelijke en stedelijke markten en aan de werknemers van houtkapbedrijven.
Gorilla bushmeat wordt nu ook illegaal uitgevoerd naar Europa, veelal op bestelling van geëmigreerde Afrikanen. Gorillavlees vormt weliswaar een klein onderdeel van de handel in bushmeat, maar de gevolgen voor de gorillapopulaties zijn groot. Gorilla’s planten zich namelijk niet zo snel voort. Een weggevallen groepslid wordt dus niet meteen vervangen. Met elke gedode gorilla wordt de leeftijdsopbouw van de groep verstoord. Stropers die een moederdier doden treffen daardoor meestal ook de jongen, omdat die vaak nog afhankelijk zijn van de moedermelk. Als een dominant mannetje wordt gedood kan de sociale structuur ernstig verstoord raken. Zo komt het voortbestaan van de hele groep in gevaar.
Afrika heeft op dit moment een van de hoogste menselijke groeicijfers ter wereld. De Afrikaanse bevolking verdubbelt elke 24 jaar. Ook deze mensen hebben uiteraard hun ruimte nodig voor huizen en levensonderhoud. De explosieve vraag naar grond en natuurlijke hulpbronnen, zorgt voor verlies van leefgebied voor de gorilla’s.
Belangrijke bedreigingen voor het voortbestaan van de gorilla zijn:
Door ontbossing raken leefgebieden van gorilla’s versnipperd. In gebieden met grootschalige palmolieplantages verdwijnen ze zelfs helemaal. Daarbij is er een sterk verband tussen habitatverlies en de handel in bushmeat. De voorheen ontoegankelijke bossen zijn door de houtkapbedrijven geopend voor commerciële jagers. De houtkapbedrijven geven niet alleen jagers toegang tot de leefgebieden van gorilla’s, maar ook voertuigen om bushmeat te vervoeren naar verre markten.
Maar er is een grotere directe impact op het leefgebied van de gorilla. Dat is namelijk het kappen of platbranden van bossen door de lokale bevolking. Waarom ze dit doen? Voor uitbreiding van woongebieden, het aanleggen van akkers en voor uitbreiding van het grasland voor het vee. De bomen worden gebruikt voor brandhout, houtskool en als bouwmateriaal.
In elke mobiele telefoon zit het metaal tantaal, dat wordt gewonnen uit coltan – een soort erts. Tantaal wordt onder andere in poedervorm gebruikt bij de productie van kleine elektrolytische condensatoren (zogenaamde tantaal-elco’s). Deze condensatoren worden gebruikt in mobiele telefoons, spelcomputers, pc’s, laptops en andere elektronische apparaten.
De leefgebieden van de Grauer gorilla (oostelijke laaglandgorilla) en de berggorilla liggen in een regio, die te lijden heeft onder diverse gewapende conflicten. Daarnaast zijn 80% van de coltan reserves in de wereld, te vinden in precies diezelfde regio in de Democratische Republiek Congo. Coltan is van enorme waarde. De economie van de regio draait dan ook voornamelijk rond deze coltanhandel! Gewapende milities hebben een groot deel van de coltanmijnen in handen. De winst die zij maken op de coltanuitvoer, wordt gebruikt om de gewapende rebellen in de regio te financieren. Dit leidt tot nog meer geweld en vernietiging van het leefgebied van de gorilla’s. Zo zijn in het Kahuzi Biega National Park 10.000 illegale mijnbouwers aan de slag. Om die van eten te voorzien, wordt er op de dieren in het bos gejaagd.
Mensen die in contact komen met gorilla’s kunnen ziekten overbrengen. De gorilla’s lopen direct gevaar door contacten met stropers, parkwachter, houthakkers en mijnwerkers.Daarnaast zijn er ook plekken waar mensen met huisdieren en/of vee relatief dicht bij gorilla’s leven. Ook daar bestaat het gevaar, dat ziekteverwekkers en parasieten zich kunnen verspreiden naar de gorilla’s. Het meest kwetsbaar zijn de groepen gorilla’s, die gewend zijn aan contact met mensen. Bijvoorbeeld via onderzoek en toerisme, en dan speciaal wanneer de veiligheidsvoorschriften niet worden nageleefd.
Epidemische ziekten zoals ebola en miltvuur vormen een zeer grote bedreiging voor de westelijke laaglandgorilla’s. Vooral het ebolavirus, dat door vleermuizen op de gorilla’s wordt overdragen, is voor hen zeer dodelijk. Dit virus veroorzaakt inwendige bloedingen, die dodelijk kunnen zijn. In de jaren ’90 en in 2002-2004 waren er een aantal ebola uitbraken in Noordoost-Gabon en de Republiek Congo. In 2004 stierf 90-95% van de westelijke laaglandgorilla’s in twee onderzoeksgebieden in de Republiek Congo. Buiten deze gebieden stierven in Gabon en Congo naar schatting nog eens honderden, zo niet duizenden gorilla’s. Natuurbeschermers weten helaas nog niet zo goed, hoe ze deze dodelijke ziekte tegen moeten gaan. Een ziekte, die niet bij de grenzen van nationale parken stopt.
Er zijn gelukkig wel, diverse oplossingen voor de bedreigingen van de gorilla’s:
Bedreiging |
Oplossing |
|
| Commerciële jacht en illegale handel | Versterken van Wildlife Law Enforcement. De organisatie LAGA zet zich hiervoor in. Lees hier meer over LAGA en hoe jij hen kunt steunen. | |
| Stroperij en andere illegale activiteiten | (Meer) inzet van rangers. Wil je weten hoe jij hier kunt helpen? Lees meer over het project van WCS Nigeria, dat wij ondersteunen.
Zogenaamde public awareness campagnes zijn een aanvullende oplossing. Deze campagnes hebben als doel het probleem en de gevolgen ervan bekendheid te geven. Onder de lokale bevolking, maar ook daarbuiten. |
|
| Vernietiging of uitbuiting van het leefgebied | Het opzetten en in stand houden van nationale parken of bosreservaten. | |
| Fragmentatie van de gorillapopulaties | Om te zorgen dat gorillapopulaties niet geïsoleerd raken, kunnen er zogenaamde corridors worden aangelegd. Een corridor is een natuurlijke “verbindingsweg” tussen leefgebieden. WCS Nigeria zet zich samen met Pandrillus en NCF hiervoor in. Lees hier meer over dit project. | |
| Conflicten tussen gorilla’s en mensen | Opzetten van projecten om de gorilla’s te beschermen, samen met de lokale bevolking (community centered conservation). GRACE (het Gorilla Rehabilitation and Conservation Education Center) is een van de projecten die wij ondersteunen, die samen met de lokale bevolking werkt aan het behoud van de gorilla’s. Lees hier over GRACE en hoe jij kunt helpen. | |
| Overdracht van (epidemische) ziekten | Toepassen van de succesvolle One Health methode. One Health is de filosofie van de Gorilla Doctors. Dit houdt in, dat de gezondheid van een diersoort niet op zichzelf staat. Het is verbonden aan het gehele ecosysteem, inclusief dat van de mens en andere diersoorten. Lees meer hier. | |
| Oorlog en politieke instabiliteit | Het leed voor mens en dier is enorm als gevolg van oorlogen en conflicten. De oplossing vraagt om internationale diplomatie. | |
