Gorilla’s zijn iconische dieren die sterk tot de verbeelding spreken. Dat beeld was, vooral vroeger, niet altijd positief. Dit blijkt wel uit de vele films over King Kong, waarin een gorilla wordt neergezet als een groot en eng wezen. Gelukkig weten we nu veel meer over deze dieren. Het imago is veranderd van dat enge wezen naar een vriendelijke reus. Vandaag de dag heeft deze diersoort zelfs een grote groep enthousiaste volgers. De betrokkenheid van een aantal van hen gaat vrij ver. Zelfs zo ver, dat zij tot in detail op de hoogte zijn van de achtergrond van gorilla’s in dierentuinen en hen zelfs bij naam kennen. De informatie die je op onze site vindt, is niet zo gedetailleerd. Wij richten ons op de gorilla’s in het wild en over de soorten in het algemeen.
Gorilla’s worden onderverdeeld in twee soorten, de westelijke gorilla en oostelijke gorilla. Deze soorten worden vervolgens onderverdeeld in vier ondersoorten. Wat wordt bedoeld met een ‘soort’ en ‘ondersoort’? Lees hier meer.
Westelijke gorilla (Gorilla gorilla):
Oostelijke gorilla (Gorilla beringei):
Ondersoort:Westelijke laaglandgorilla
Aantal: 361900 (Strindberg et al., 2018)
Lengte rechtop: mannen tot 165 cm, vrouwen tot 140 cm
Gewicht: mannen ca. 160-200 kilo, vrouwen 50-90 kilo
Voedsel: vruchten, bladeren, stengels en boomschors
Leeftijd in het wild: tot 45 jaar
Geslachtsrijp: vanaf 8 jaar
Draagtijd: ongeveer 8,5 maanden, er is geen specifiek geboorteseizoen
Geboortegewicht:: ca. 2 kilo
Aantal jongen: 1, tweelingen komen voor maar zijn heel zeldzaam
De westelijke laaglandgorilla’s zijn kleiner dan de berggorilla. Hun vacht is korter en minder dicht begroeid. De meeste hebben bruin haar boven op hun hoofd. Ze leven in Kameroen, Centraal Afrikaanse Republiek, Equatoriaal Guinee, Gabon en Congo-Brazzaville. Van alle gorillaondersoorten zijn er van de westelijke laaglandgorilla nog de meeste dieren over, naar schatting zo’n 361.900. Zij leven in kleine familiegroepjes en doen dat bij voorkeur op de grond. De vrouwen maken soms nog nesten in bomen; de zilverrug is daar te zwaar voor. Hij slaapt met een deel van de groep in een nest van bladeren en takken op de grond. Jonge gorilla’s delen hun nest met hun moeder.
Deze gorillaondersoort eet dagelijks 20 tot 30 kilo aan plantaardig voedsel:.vruchten, bladeren, schors en stengels. Van westelijke laaglandgorilla’s is bekend dat ze ook regelmatig termieten eten. Om die te bereiken gebruiken ze geen stokje, zoals chimpansees doen. Ze breken de termietenheuvel gewoon open! Vruchten zijn zeer geliefd, maar omdat die niet altijd beschikbaar zijn, is dit niet altijd het hoofdbestanddeel van hun voedsel. Deze gorilla’s leggen per dag geen grote afstanden af. Ze zijn vooral in de ochtend actief. Ze eten het voedsel dat voorhanden is en schuiven na verloop van tijd een stuk op om verder te eten. In de middag rusten de volwassenen uit; de jongen gebruiken die tijd om met elkaar te spelen.
Ondersoort: Cross River gorilla
Aantal: 250-300 (Dunn et al., 2014)
Lengte rechtop: mannen tot 170 cm, vrouwen tot 140 cm
Gewicht: mannen ca. 140-200 kilo, vrouwen 50-90 kilo
Voedsel: bladeren, stengels, boomschors, grassen en vruchten
Leeftijd in het wild: tot 45 jaar
Geslachtsrijp: vanaf 8 jaar
Draagtijd: ongeveer 8,5 maanden, er is geen specifiek geboorteseizoen
Geboortegewicht: ca. 2 kilo
Aantal jongen: 1, tweelingen komen voor maar zijn heel zeldzaam
De algemene gegevens van de Cross River gorilla en die van de westelijke laaglandgorilla verschillen niet veel van elkaar. Toch worden de Cross River gorilla’s, na hun ontdekking in 1904, als een aparte ondersoort gezien. Uit onderzoek is gebleken dat de verschillen vooral in de vergelijking tussen de schedels van beide ondersoorten zitten. De Cross River gorilla heeft een smallere kaak en een kortere en smallere schedel in vergelijking met de westelijke laaglandgorilla. Onderzoek lijkt erop te wijzen, dat ook de handen en voeten korter zijn bij de Cross River gorilla. De lengte van de armen en benen wijkt niet af van die van de westelijke laaglandgorilla.
De Cross River gorilla’s danken hun naam aan het gebied waar ze leven: bij de Cross River op de grens van Kameroen en Nigeria, op 300 kilometer afstand van de andere westelijke gorilla’s. Het zijn hiermee de meest westelijk en noordelijk levende gorilla’s. Zij zijn van alle ondersoorten het meest bedreigd. Aangenomen wordt dat er nog 250-300 individuen zijn, die verspreid leven over ongeveer 9 van elkaar geïsoleerde gebieden. Door menselijke activiteiten is hun leefgebied verdeeld geraakt. Hierdoor kunnen de gorilla’s elkaar niet meer bereiken. Dit maakt de kans op hun voortbestaan erg klein.
Er is onderzoek gedaan naar verschillende groepen Cross River gorilla’s in diverse leefgebieden. De uitkomsten tonen veel overeenkomsten tussen de dieren. Er zijn echter ook gedragingen die locatiegebonden lijken te zijn. In het algemeen kan worden gesteld dat de groepssamenstelling kleiner is dan die van de andere gorillaondersoorten. Met in totaal vier tot zeven individuen bestaat de groep uit één zilverrug met zijn vrouwen en hun jongen. Ook deze gorilla’s maken nesten, maar doen dat afhankelijk van het seizoen op de grond of (vooral tijdens het regenseizoen) in bomen. Ze maken vaak meerdere nesten per dag, die ze soms ook hergebruiken.
Het voedsel van de Cross River gorilla’s is ook seizoensafhankelijk. De voorkeur gaat uit naar fruit; daarnaast eten ze bladeren, kruiden en boombast. In de droge periodes wanneer er minder fruit voorhanden is, nemen ze genoegen met het overige eten.
Bij de groep die leeft op de Kagwene berg in Kameroen is iets bijzonders waargenomen. Gorilla’s in deze groep gooien namelijk met gras en takken als ze in contact komen met mensen. Dit gedrag is mogelijk ontstaan in conflictsituaties met mensen, die boerderijen in het leefgebied van de dieren hebben aangelegd. Het gebruik van grassen en takken als verdedigingsmateriaal is alleen in deze groep waargenomen.
Ondersoort: Berggorilla
Aantal: 1063 (Global mountain gorilla population Dec 2019 IGCP)
Lengte rechtop: mannen tot 175 cm, vrouwen tot 140 cm
Gewicht: mannen ca. 160-220 kilo, vrouwen 80-100 kilo
Voedsel: bladeren, stengels, boomschors, wortels, bamboe en distels
Leeftijd in het wild: tot 45 jaar
Geslachtsrijp: vanaf 8 jaar
Draagtijd: ongeveer 8,5 maanden, er is geen specifiek geboorteseizoen
Geboortegewicht: ca. 2 kilo
Aantal jongen: 1, tweelingen komen voor maar zijn heel zeldzaam
De berggorilla is de op één na grootste gorilla. 1.063 berggorilla’s leven in het bergachtige grensgebied van Oeganda, Rwanda en in de Democratische Republiek Congo. Berggorilla’s hebben een dikke, lange vacht. Een groep kan tot wel 30 individuen bevatten. En hoewel ook deze soort meestal maar één zilverrug in de groep heeft, zijn er ook groepen met meerdere mannen waargenomen. Deze mannen zijn vrijwel altijd vader en zoon of broers, die de groep samen leiden. Doordat er op die manier meer veiligheid en bescherming geboden kan worden, is het mogelijk in grotere groepen samen te leven.
Wanneer de jongen wegtrekken uit hun geboortegroepen, dan sluiten de jonge vrouwen zich al snel aan bij een naburige groep. Jonge mannen zijn in staat op zichzelf te leven totdat ze hun eigen vrouwen hebben gevonden. Het kan ook zijn dat ze zich bij een vrijgezellengroep aansluiten. Samen met andere jongvolwassen mannen trekken ze dan rond.
Berggorilla’s eten van alle gorilla’s het meest vezelrijke voedsel. Hoewel het vegetariërs zijn, is berekend dat ze – onopzettelijk- met hun groente toch zo’n 1.000 dieren/ insecten per dag binnenkrijgen. Van alle gorilla’s is er het meeste onderzoek naar berggorilla’s gedaan. Het meest bekend is hierbij het werk van Dian Fossey waarover de film “Gorillas in the mist” is gemaakt. Veel mensen denken bij een gorilla dan ook direct aan deze film en aan de berggorilla. Maar de meeste mensen, zullen nooit een berggorilla in het echt zien. Deze ondersoort vind je namelijk niet in de Europese dierentuinen. In praktisch alle dierentuinen kom je de westelijke laaglandgorilla tegen. De laatste tellingen gaan uit van 1.063 individuen.
Ondersoort: Grauer gorilla (oostelijke laaglandgorilla)
Aantal: 6800 (Plumptre, A.J., et al., 2021)
Lengte rechtop: mannen tot 180 cm, vrouwen tot 150 cm
Gewicht: mannen ca. 160-240 kilo, vrouwen 80-110 kilo
Voedsel: bladeren, stengels, boomschors, wortels, bamboe en distels
Leeftijd in het wild: tot 45 jaar
Geslachtsrijp: vanaf 8 jaar
Draagtijd: ongeveer 8,5 maanden, er is geen specifiek geboorteseizoen
Geboortegewicht: ca. 2 kilo
Aantal jongen: 1, tweelingen komen voor maar zijn heel zeldzaam
De Grauer gorilla’s zijn de grootste van de vier ondersoorten. Ze vertonen veel gelijkenissen met de berggorilla’s, maar zijn groter en zwaarder en hebben een kortere, minder dichte vacht. De groep bestaat over het algemeen uit één zilverrug met zijn vrouwen en jongen, maar net als bij de berggorilla komen ook hier groepen voor met meerdere volwassen mannen. Ook bij de Grauer gorilla zijn vrijgezellen groepen waargenomen.
Van alle gorillasoorten zijn de Grauer gorilla’s het meest verspreid in hoge leefgebieden. De naam oostelijke laaglandgorilla lijkt daarom niet helemaal correct. Feitelijk leven deze gorilla’s nauwelijks in het laagland.
Recentelijk is er een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat het aantal Grauer gorilla’s sterk is afgenomen. De gorilla’s hebben erg te lijden onder de instabiliteit van de regio waarin ze leven. Daarnaast vallen ze vaak ten prooi aan jagers voor bushmeat. Op dit moment wordt hun aantal nog op slechts 6.800 individuen geschat, waarmee hun status als ernstig bedreigd wordt aangemerkt.