Eerdere genetische studies bij niet gehabitueerde* groepen westelijke laaglandgorilla’s suggereerden dat jonge vrouwtjes die hun geboortegroep verlieten (dispersal), de voorkeur zouden kunnen geven aan groepen met vrouwelijke verwanten. Diezelfde onderzoeken waren alleen niet eenduidig, soms zelfs tegenstrijdig, over de mate van geografische verspreiding van de mannetjes na het verlaten van hun geboortegroep.

Afgelopen maand publiceerde de onderzoeksgroep, onder leiding van professor Masi van het Natuurhistorisch Museum in Parijs, de resultaten van nieuw onderzoek naar mannelijke en vrouwelijke verspreidingspatronen vanuit de geboortegroep bij westelijke laaglandgorilla’s in de Centraal Afrikaanse Republiek. Tevens werd het vaderschap van de nakomelingen in de gorillagroepen onderzocht. De onderzoekers gebruikten langetermijnveldwaarnemingen in combinatie met genetische gegevens van individuen uit vier gehabitueerde gorillagroepen en van vier solitaire mannetjes (49 individuen in totaal).

Geografisch overzicht van de bestudeerde gorilla groepen.

Is de gorillavrouw trouw aan haar zilverrug?
De meerderheid van de nakomelingen (25 van de 27) werden verwekt door de zilverrug van de groep. Voor twee nakomelingen, in beide gevallen het oudste niet volwassen mannetje, werd bewijs gevonden voor vaderschap buiten de groep. Er is nader onderzoek nodig om beter te begrijpen waarom uitzonderingen op het exclusieve vaderschap van de zilverrug voorkomen en in welke sociale context die plaatsvinden. Dit is bijvoorbeeld mogelijk doordat zwangere vrouwtjes zich bij een nieuwe groep aansluiten vlak voor of nadat hun groep uiteenvalt, waarbij zij verwarring gebruiken om infanticide te voorkomen, of via vaderschap buiten de groep. Dat laatste zou kunnen suggereren dat zelfs als de zilverrug van de groep de meerderheid van het nageslacht verwekt, andere mannetjes af en toe kunnen bijdragen aan de voortplanting.

Verwantschap
In tegenstelling tot eerdere onderzoeksresultaten waren volwassen vrouwtjes niet significant meer verwant binnen groepen dan tussen groepen. Dit wijst er op dat jonge vrouwtjes die hun geboortegroep verlaten juist geen duidelijke voorkeur vertonen voor groepen met vrouwelijke verwanten. Volwassen vrouwtjes waren op dezelfde manier verwant aan volwassen mannetjes uit hun groep als die uit andere groepen.

Door verwantschap tussen vrouwtjes en mannetjes te vergelijken, bleek dat mannetjes zich geografisch verder verspreiden dan vrouwtjes, zoals verwacht bij een polygame soort. Jonge mannetjes brengen namelijk, nadat zij hun geboortegroep hebben verlaten, vaak maanden tot jaren solitair door voordat ze hun eigen harem starten. Sommige mannetjes blijven hun hele leven lang solitair of vormen mannengroepen. Mannetjes kunnen zich met de tijd dus geografisch veel verder van hun geboortegroep verspreiden dan vrouwtjes.

Een vergelijk met andere soorten
Het onderzoek toont aan dat de gorilla een diersoort is waarbij het vaderschap buiten de groep beperkt is, zoals bijvoorbeeld in vergelijking tot andere polygyne soorten zoals leeuwen. Dit wijst op een vrij strikte controle van de zilverrug over zijn vrouwen in de groep, bijvoorbeeld door dwanggedrag. Hoewel de onderzoekers geen hoger dan verwacht niveau van verwantschap vonden tussen vrouwtjes binnen groepen, was er wel enig bewijs dat geografische verspreiding bij vrouwtjes beperkt is bij de gorilla’s en dat verspreiding over lange afstand waarschijnlijker is bij mannetjes, vergelijkbaar bij andere polygyne soorten zoals zeeolifanten of leeuwen. In feite kan polygynie de door mannen vooringenomen verspreiding aanwakkeren, aangezien concurrentie om vrouwtjes zal leiden tot een grotere geografische verspreiding van mannen. Dit wordt ook waargenomen bij kustvogels en bij andere sociale dieren waarbij de mannetjes hun genen soms over langere afstanden doorgeven.

* Gehabitueerd – dieren die gewend zijn aan de aanwezigheid van mensen (parkpersoneel, toeristen, onderzoekers, dierenartsen, enz.)

Bron: Masi, S. et al. 2021. No evidence for female kin association, indications for extragroup paternity, and sex-biased dispersal patterns in wild western gorillas. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ece3.7596

Foto Credits: © C. Stephan /WCS Gorilla vrouwtje “Orchid” met haar jong (links) van de gorillagroep “Iook” met gorilla vrouwtje “Pastel” (rechts) en haar kind “Pumba” (in het midden) van de gorillagroep “Saha”