De tragische gebeurtenissen op zaterdag 28 mei in de dierentuin van Cincinnati hebben wereldwijd geleid tot vele emotionele reacties en flinke discussies. De schok door het doodschieten van de prachtige, jonge westelijke laaglandgorilla, Harambe, werd afgewisseld met de opluchting dat de vierjarige jongen relatief ongeschonden het voorval heeft overleefd. Welke lessen kunnen we leren van deze trieste dag?
Harambe betekent in het Swahili “samenwerken, helpen, zorgzaam zijn en delen”. Een passende naam voor een gorilla. Gorilla’s leven namelijk in stabiele familiegroepen waarbij het de taak is van de zilverrug om de groep te leiden en te beschermen. Wetenschappers die in het wild gorilla’s observeren hebben in de praktijk de gorilla-etiquette geleerd. Zij weten hoe ze moeten reageren als ze onverhoopt te dicht bij een gorilla komen. Een gorilla die zich bedreigd voelt, valt niet meteen aan maar zal eerst gaan imponeren. Je kunt hierbij denken aan trommelen op de borst, slaan op de grond, rennen en het afrukken van takken. Negeert iemand deze signalen, verrast hij de gorilla of blijft hij in de weg staan? Dan kan de situatie escaleren waarbij het in het ergste geval kan leiden tot bijtwonden of een paar gebroken ribben.
Als wilde gorilla’s niets van je moeten hebben, kunnen ze altijd verder trekken. Een gorilla in gevangenschap heeft die optie niet of nauwelijks. Harambe werd in gevangenschap geboren en opgevoed door zorgzame mensen. Hierbij had de mens altijd de controle. Het is dus niet vreemd, dat hij niet wist wat hij moest doen toen het jongetje in zijn verblijf viel. Het is ook niet verwonderlijk dat de gorilla gestrest raakte door de schreeuwende mensen boven hem. Wanneer een zilverrug gestrest raakt, toont hij vaak zijn kracht door met vegetatie, leden van zijn groep of andere voorwerpen (zoals de jongen) te slepen. Daarbij komt dat het een dierentuinverblijf is van beton en stenen. Een omgeving wat een groter risico met zich meebrengt dan de zachte vegetatie in het oerwoud. Was onder deze omstandigheden de dood van Harambe onvermijdelijk?
Onze eerste reactie op het nieuws was een diep gevoel van spijt en verdriet. Op de eerste beelden (gemaakt met een mobiele telefoon) is het duidelijk dat het kind bang was. Harambe leek in eerste instantie nieuwsgierig maar raakte al snel gestrest, mogelijk door de reacties van het publiek. De beelden laten ook duidelijk zien, dat Harambe het kind niet heeft aangevallen. Hij trok het kind door het water van de gracht, hield daarna zachtjes zijn hand vast en onderzocht zijn kleding. Als een zilverrug een kind wil doden, kan hij dat in een handomdraai doen. Maar dat deed Harambe niet.
De video toont slechts 2m34s van het 10 minuten durende incident. We weten niet wat er is gebeurd in de periode in de aanloop naar het dodelijke schot. Daarom zijn we ook niet in staat om de situatie goed te beoordelen. We kunnen de paniek van de moeder en de angst van het dierentuinpersoneel goed voorstellen. We kunnen alleen maar hopen dat de dierentuin alle andere mogelijkheden heeft onderzocht of uitgeprobeerd. Hierbij kun je denken aan het wegleiden van het publiek, het kalmeren of afleiden door de verzorgers en het verdoven van de gorilla.
Los van de ethische aspecten van het houden van primaten of andere dieren met een zelfbewustzijn (als olifanten en dolfijnen) in gevangenschap, zijn er drie belangrijke vragen die dit tragische incident bij ons oproept.
De dood van Harambe is tragisch en was wellicht niet te voorkomen. We hopen dat de dierentuin van Cincinnati, maar ook andere dierentuinen leren van zijn dood. Harambe’s naam en zelfs zijn dood leert ons een belangrijke les, niet alleen voor de dierentuinen maar voor ons allemaal. De moderne mens is ver van de natuur komen te staan en, gezien sommige reacties op de social media, ook van elkaar. Harambe herinnert er ons aan dat we moeten samenwerken, elkaar moeten helpen en voor elkaar en voor alle dieren moeten zorgen.
Leave a Comment