Het aantal Grauer gorilla’s is in de afgelopen 20 jaar, binnen één gorilla-generatie, afgenomen met bijna 80%. Deze ondersoort komt alleen voor in de Democratische Republiek Congo. Als gevolg van stroperij en verlies van leefgebied leven er momenteel minder dan 3.800 Grauer gorilla’s en wordt de ondersoort als ernstig bedreigd beschouwd. Volgens nieuw onderzoek leidde deze dramatische afname van de populatie tot een opvallend gebrek aan genetische diversiteit en een reeks schadelijke mutaties.

Onderzoekers van het Swedish Museum of Natural History (SMNH) en Universiteit van Uppsala hebben de genen van levende Grauer gorilla’s vergeleken met exemplaren uit de museumcollectie, die gedurende de laatste 100 jaar zijn verzameld. Hierbij werd aangetoond dat genetische diversiteit in de soort afneemt, terwijl inteelt toeneemt. Dit komt door een sterke afname in de populatie en veroorzaakt een effect dat bekend staat als “temporal genomic erosion”: gebrek aan genetische diversiteit zorgt voor schadelijke mutaties. In de afgelopen vier tot vijf generaties is een alarmerende reeks van genetische mutaties aangetoond. Mutaties die deze gorilla’s vatbaarder maken voor overdraagbare en genetische ziekten, mannelijke vruchtbaarheidsproblemen en waardoor ze minder in staat zijn zich aan te passen aan veranderingen in het milieu. Het onderzoek  is gepubliceerd in Current Biology.

Berggorilla’s hebben hun genetische diversiteit behouden

Interessant is dat de onderzoekers ook een soortgelijke studie bij berggorilla’s hebben uitgevoerd, waarbij dezelfde technieken werden toegepast. Bij deze ondersoort werden alleen geen significante genetische veranderingen gedetecteerd. De berggorilla’s, een nauw verwante ondersoort van de Grauer gorilla, lijken hun genetische diversiteit en reproductieve levensvatbaarheid te behouden. En dat terwijl ook bij hen de populatie sterk is afgenomen in de twintigste eeuw door vergelijkbare factoren als bij de Grauer gorilla’s.

De reden voor de waargenomen toename van schadelijke mutaties in Grauer gorilla’s in vergelijking met berggorilla’s, kan te maken hebben met verschillen in hun geschiedenis. Grauer gorilla’s hebben enkele duizenden jaren geleden een belangrijke groei in aantallen doorgemaakt, terwijl de populatie berggorilla ‘s nog enkele duizenden jaren klein bleef. Enigszins contra-intuïtief zou de kleine populatiegrootte van berggorilla’s natuurlijke selectie toegestaan hebben om aangetaste schadelijke mutaties uit te roeien in een proces dat bekend staat als genetisch zuiveren. Daarentegen introduceerde de populatiegroei in Grauer gorilla’s een groot aantal mutaties, inclusief schadelijke.

Er is nog hoop

Het spreekt voor zich dat dit verlies aan genetische diversiteit de situatie voor de Grauer gorilla nog verder verslechtert. Maar terwijl de genetische diversiteit van de Grauer gorilla’s sterk daalt, moet deze nog steeds het “point of no return” bereiken. Dit is een toestand die bekend staat als “genetische kernsmelting”, waarna er niet genoeg diversiteit overblijft in de genenpoel voor reproductieve levensvatbaarheid. Zoals de nieuwe studie suggereert, is het van cruciaal belang dat we de achteruitgang in het aantal Grauer gorilla’s moeten stoppen en idealiter zelfs terugdraaien. Het is nog niet te laat, we moeten alleen wel snel handelen. Meer over hoe je onze inzet voor de Grauer gorilla kunt steunen vind je hier.

Foto: Grauer gorilla met kind