Het Congobekken beslaat een oppervlakte van meer dan 4 miljoen km² en herbergt een aantal verschillende ecosystemen. Met gras begroeide savannes in het noorden en zuiden omsluiten een enorme strook tropisch bos in het hart van het Afrikaanse continent. Deze bossen strekken zich over een grote afstand uit, van de Oost-Afrikaanse Riftvallei in het oosten van de Democratische Republiek Congo tot de Atlantische kusten van Gabon en Kameroen. Maar niet alle bossen in deze regio zijn hetzelfde: de bosgordel bestaat uit laagland-, berg- en moerasbossen, maar ook droge bossen – gedomineerd door de zogenaamde Miombo-boomsoort.
De machtige Congorivier kronkelt ruim 4.700 km in een grote boog door dit gebied voordat hij met een gemiddelde afvoer van 41.000 m³ per seconde in de Atlantische Oceaan uitmondt. Deze rivier is zo groot dat hij een natuurlijke grens op het continent heeft gevormd, waardoor chimpansees en bonobo’s in afzonderlijke delen van het stroomgebied samen kunnen evolueren. Deze laatste leven ten zuiden van de rivier en komen, net als de Congo-pauw en okapi, uitsluitend voor in de Democratische Republiek Congo.
CO2 opslag
Congolese tropische bossen zijn niet alleen belangrijk voor het behoud van de unieke fauna. De bossen nemen via fotosynthese ook enorme hoeveelheden kooldioxide (CO2) uit de atmosfeer op en spelen daarmee een belangrijke rol in klimaatprocessen. Op dit moment zijn tropische bossen nog steeds een netto-put voor CO2, wat betekent dat ze meer CO2 opnemen dan vrijkomen. Intacte Afrikaanse regenwouden nemen maar liefst 0,3 petagrammen (1 Pg = 1015 g) C per jaar op (Hubau et al. 2020). Dit komt overeen met tweemaal de totale jaarlijkse uitstoot van Duitsland door de verbranding van fossiele brandstoffen en de industrie, en het dubbele van de CO2-opname in intacte bossen in het Amazonebekken! Maar de CO2-opname van deze bossen is niet het enige belangrijke proces voor het mondiale klimaat. Methaan (CH4) en lachgas (N2O) zijn twee andere belangrijke broeikasgassen in de atmosfeer die ook worden uitgewisseld door tropische bosbodems (Barthel et al. 2022). Ondergelopen moerasbossen, een belangrijk leefgebied van de westelijke laaglandgorilla, stoten bijvoorbeeld enorme hoeveelheden methaan uit, terwijl niet-overstroomde bosgebieden methaan absorberen. Tropische bossen zijn dus uiterst belangrijk om de uitstoot van antropogene broeikasgassen te helpen bufferen of verzachten.
Gemiddelde temperatuur neemt toe
Op zijn beurt heeft de klimaatverandering ook gevolgen voor het Congobekken zelf, zoals blijkt uit langetermijn gegevens over de luchttemperatuur. Sinds 1960 registreert het Meteorologisch Instituut van de democratische Republiek Congo, de dagelijkse luchttemperatuur. Deze metingen worden sinds 1960 elke dag met de hand uitgeschreven. Een internationaal team van wetenschappers heeft deze temperatuurgegevens nu gedigitaliseerd en geëvalueerd. Deze zes decennia aan handgeschreven temperatuurgegevens laten zien dat het Congobekken de afgelopen decennia gestaag is opgewarmd (Kasongo et al. in een overzicht). Naast de stijgende temperaturen in het Congobekken is de duur van het droge seizoen de afgelopen decennia ook toegenomen (Jiang et al. 2019), samen met een toename van de vergeling van de Congolese bossen (Zhou et al. 2014). Zowel de stijgende temperaturen als de langere droge seizoenen kunnen de boomsterfte doen toenemen, wat waarschijnlijk de CO2-opslagcapaciteit van bossen zou verminderen en de bosstructuur en -samenstelling zou veranderen. Hoe deze snelle klimaatveranderingen precies andere ecosysteemfuncties zullen beïnvloeden, zoals de habitat van de daar aanwezige gorilla’s, chimpansees en bonobo’s, valt echter nog te bezien. Slechts één ding is zeker: het vergroten van al onze inspanningen voor natuurbehoud is essentieel om het bos de beste kans te geven om te overleven en gezond te blijven. De klimaatverandering brengt deze systemen al in gevaar, terwijl we ze zo hard nodig hebben om onze uitgestoten koolstof te absorberen.
Vertaling en bewerking van: Bauters, M & Barthel, M (2022). Climate change in the Congo Basin. Gorilla Journal, 65, 9-10.
Referenties in het artikel
Barthel, M. et al. (2022): Low N2O and variable CH4 fluxes from tropical forest soils of the Congo Basin. Nature Communications 13, 330 doi.org/10.1038/s41467-022-27978-6
Hubau, W. et al. (2020): Asynchronous carbon sink saturation in African and Amazonian tropical forests. Nature 579, 80-87.
Jiang, Y. et al. (2019): Widespread increase of boreal summer dry season length over the Congo rainforest. Nature Climate Change 9, 617-622.
Kasongo, E. Y. et al. (in review): Six decades of ground-based climate monitoring indicate warming and increasing precipitation seasonality and intensity in Yangambi (central Congo basin). preprint
Zhou, L. et al. (2014): Widespread decline of Congo rainforest greenness in the past decade. Nature 509, 86-90.
Foto Credit&Copyright: Scott Ramsay, WCS Mbeli Bai
