Gorillavrouwtjes herkennen misvormingen door de tropische infectieziekte Framboesia tropica (in het Engels: Yaws) bij soortgenoten in hun groep en lijken hierdoor zelfs over te stappen naar een andere groep. Dit is de opmerkelijke uitkomst van 10 jaar onderzoek onder westelijke laaglandgorilla’s in het Kongobekken door een team onder leiding van Nelly Ménard (CNRS/University of Rennes 1).

Uit het onderzoek, recentelijk gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Ecology, blijkt dat er een grotere kans is dat vrouwtjes van groep veranderen als er kenmerken van de ziekte zichtbaar zijn bij de zilverrug of meerdere volwassen vrouwtjes. Deze visuele kenmerken zijn bijvoorbeeld rode vlekken, zweren of zwellingen in het gezicht. Ook blijkt dat de zichtbaarheid van de ziekte bij een nieuwe groep meeweegt in de beslissing of een vrouwtje zich aansluit of niet. Het onderzoek laat verder zien dat er, bij de bestudeerde gorillagroepen in het Kongobekken, een grotere kans was dat een vrouwtje haar groep zou verlaten als er ernstig zieke individuen waren, de gemiddelde leeftijd van de individuen in haar groep hoog ligt of wanneer de zilverrug besmet is.

Het ontwijken van soortgenoten die zichtbaar ziek zijn, is ook bij andere diersoorten waargenomen. Bijvoorbeeld bij muizen, mieren, het muskietenvisje en mandrils. De mandril zorgt er in zo’n situatie voor dat hij degene die ziek is niet vlooit. Maar het bewust verlaten van een groep en op zoek gaan naar een andere groep, dat is tot nu toe alleen waargenomen bij gorilla’s.

Tot slot is het ook opvallend te melden dat gorillavrouwtjes de keuze voor een andere groep heel nauwkeurig afwegen. Heeft een gorillavrouw een baby, die door een andere zilverrug misschien niet geaccepteerd wordt? Dan kan het zijn dat het vrouwtje er niet voor kiest over te stappen naar een andere groep. Dieter Lukas van het Max Planck Instituut in Duitsland, geeft aan dat een gorillavrouwtje in ieder geval de risico’s in lijkt te schatten. Nu blijven in een groep met een besmettelijke ziekte, of overstappen naar een nieuwe, gezondere, groep wat meer perspectief biedt op de lange termijn maar voor nu nadelige gevolgen kan hebben (zoals mogelijke infanticide of een lagere rang in de groep).

Ménard is nieuwsgierig of andere primaten, zoals chimpansees vergelijkbaar gedrag vertonen. “De weinige chimpansees die men in hetzelfde onderzoeksgebied heeft geobserveerd vertoonden geen tekenen van deze ziekte”, volgens Ménard. Een chimpansee populatie die in Oeganda wordt onderzocht, vertoont echter gezichtsvervormingen veroorzaakt door de pesticiden die de lokale boeren gebruiken. “Het zou heel interessant zijn om te testen of deze misvormingen de sociale relaties beïnvloeden.”

Bron:
Laura Streiff, 2019. Female gorillas recognize and respond to contagious disease.
Baudouin, A. et al. (2019). Disease avoidance, and breeding group age and size condition the dispersal patterns of western lowland gorilla females. Ecology, 100(9). https://doi.org/10.1002/ecy.2786